Cá vàng, cá koi trong phong thủy và tín ngưỡng của người Trung Quốc

Cá vàng, (tiếng Trung 金鱼, Pinyin: jīn yú)

Biểu tượng phổ biến của năm mới ở Trung Quốc là hình ảnh một đứa trẻ ôm một con cá vàng lớn và một bông hoa sen, tượng trưng cho sự giàu có và hài hòa.

Theo Phong thủy, cá tượng trưng cho sự giàu có và thịnh vượng vì từ cá trong tiếng Trung 魚. pinyin yú, cũng được dịch là “dồi dào” 裕 pinyin: yù.

Đôi cá chép vàng bơi trên đỉnh của một yuanbao / thỏi / đồng xu vàng là dấu hiệu của may mắn. Nó không chỉ tượng trưng cho sự giàu có, dồi dào, mà còn tượng trưng cho tình yêu, lòng trung thành, sự hợp tác, bền bỉ, khả năng sinh sản và sự đổi mới. Đôi cá cũng là một trong tám biểu tượng của Phật giáo.

Cá Koi (trong tiếng Trung: 錦鯉魚), có màu đen hoặc đỏ, cũng tượng trưng cho sự giàu có và thành công.

Giống như các biểu tượng khác của Trung Quốc, cá chép có một truyền thuyết gắn liền với nó. Theo truyền thuyết, cá chép rất mạnh mẽ và dũng cảm vì nó dám bơi ngược dòng sông, hướng về phía trước và đáp xuống cổng rồng trên sông Hoàng Hà. Con cá chép đó đã biến thành một con rồng được tôn kính khi nó vượt qua ghềnh thác cuối cùng.

Dựa trên một vài dữ kiện, cá chép được nuôi trong ao vào thời nhà Đường (618-907 sau Công nguyên). Do một đột biến gen trội, một số con cá chép có màu vàng (thực ra là màu vàng cam) chứ không phải màu bạc. Người ta bắt đầu lai tạo giống cá vàng này thay vì giống bạc và bắt đầu trưng bày chúng trong các chậu nhỏ. Chúng không chỉ được nuôi cố định trong chậu mà còn được nuôi trong một vùng nước lớn hơn, chẳng hạn như ao. Chỉ trong những dịp đặc biệt người ta mới chuyển cá sang chậu chứa nhỏ hơn.

Vào năm 1162, Hoàng hậu nhà Tống (960 – 1279 sau Công nguyên) đã cho xây dựng một cái ao để nuôi những giống cá chép đỏ và vàng. Vào thời kì này, những người không thuộc hoàng gia bị cấm nuôi cá vàng vì màu vàng là màu của hoàng gia. Đây có lẽ là lý do tại sao có nhiều cá vàng cam hơn cá vàng có màu vàng, mặc dù cá vàng sau này dễ nuôi hơn.

Sự xuất hiện của các màu sắc khác được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1276. Sự xuất hiện đầu tiên của fancy goldfish được ghi nhận vào triều đại nhà Minh (1368 – 1644 sau Công Nguyên).

Nguồn gốc

Có thể nói rằng cá vàng là anh em họ hàng xa của cá Koi. Tôi sẽ cho bạn biết lý do tại sao.

Cá vàng và cá Koi đều có nguồn gốc từ Đông Á và là kết quả của quá trình lai tạo có chọn lọc. Tuy nhiên, cá vàng được lai tạo từ một loài cá ăn được có màu xanh ô liu nhạt, tên tiếng Anh là ‘Prussian Carp’.

Trong khi đó, cá Koi là biến thể của cá chép Amur, xuất hiện vào những năm 1820. Cho đến gần đây, người ta tin rằng cá Koi được lai tạo từ cá chép thường (Cyprinus carpio).

Tuy nhiên, cá vàng được coi là một loài riêng còn cá Koi vẫn thuộc phân loại Cyprinus carpio.

Ngoại hình

Khi còn nhỏ, hoang dã và tự do, cá Koi và cá vàng trông rất giống nhau. Tuy nhiên, khi chúng già đi, mọi thứ bắt đầu thay đổi.

Sự khác biệt đáng kể giữa cá Koi và cá vàng nằm ở hình dạng cơ thể của chúng. Cá Koi có kích thước gần như giống nhau, nhưng cá vàng thường to về bề ngang và có hình dạng giống quả trứng. Tuy nhiên, cá vàng có nhiều loại cơ thể và hình dạng tùy thuộc vào đặc điểm của chúng. Đặc điểm: Chúng có vây lưng và đuôi tròn, mắt lồi.

Mặt khác, cá Koi có hình dạng cơ thể chung, không thay đổi dù là bất kể loại nào. Chúng có vây và đuôi nối liền nhau. Đặc điểm thú vị nhất của cá Koi là chúng sở hữu kích thước cơ thể giống nhau, thậm chí với các loại màu sắc khác nhau khiến chủ nhân của chúng phải kinh ngạc.

Về ngoại hình, kích thước là điểm khác biệt lớn nhất giữa cá Koi và cá vàng. Cá vàng có kích thước nhỏ hơn và thường dài khoảng 15cm, hiếm khi chúng dài khoảng 30cm.

Cá Koi lại tương đối lớn với kích thước trung bình khoảng 50 đến 63cm. Chúng có thể dài 121cm nếu được cung cấp đủ thức ăn và không gian, tuy nhiên điều này khá hiếm.

Với cá nhân tôi, khi chưa quen với việc nuôi cá, tôi phân biệt cá vàng và cá Koi dựa trên râu của chúng. Nếu có râu thì đó là cá Koi. Nếu không có râu thì đó là cá vàng.

Màu sắc

Sự khác biệt giữa cá Koi và cá vàng thể hiện rất rõ ở màu sắc. Cá Koi có nhiều màu sắc đa dạng và nổi bật hơn so với cá vàng. Điều này có thể là do cá Koi là hậu duệ của cá chép, do đó, nó có màu kim loại kết hợp cùng với màu đỏ, cam, vàng, đen và trắng. Hoa văn trên thân cá Koi độc đáo hơn do chúng được lai tạo có chọn lọc.

Ngược lại, cá vàng có màu đỏ, cam, xám, nâu, vàng, trắng và đen ngoại trừ màu vàng kim.

Vây

Một sự khác biệt nữa giữa cá Koi và cá vàng nằm ở vây và đuôi.

Cá vàng có hai bộ vây đôi (vây ngực và vây bụng) và ba bộ vây đơn (vây lưng, vây đuôi, vây hậu môn). Trong khi đó, vây của cá Koi chỉ đơn giản như vây của những loại cá khác.

Có một ngoại lệ đối với các giống cá Koi có vây dài và uyển chuyển như cá Koi bướm. Mặc dù nhiều chủ hồ yêu thích vẻ ngoài uyển chuyển của cá Koi bướm, nhưng những người đam mê cá Koi lại không coi chúng là loại cá Koi thực sự.

Ngoài ra, sự phân bố các vây ở cá vàng phụ thuộc nhiều vào đuôi. Cá vàng thông thường có thể có đuôi đơn hoặc đuôi kép. Các giống đuôi đơn có vây đuôi và vây hậu môn đơn, các giống đuôi kép, chẳng hạn như fancy goldfish, sở hữu hai vây đuôi và hai vây hậu môn. Một số loài cá vàng như Shubunkin có vảy và màu sắc như cá Koi.

Tuổi thọ

Con cá Koi sống lâu nhất ở Nhật Bản có tuổi thọ 226 tuổi, trong khi đó, con cá vàng sống lâu nhất có tuổi thọ khoảng 43. Do đó, kỷ lục này nói lên nhiều điều về tuổi thọ tổng thể của chúng.

Cá Koi sống lâu hơn cá vàng rất nhiều, đó là do sự thay đổi hình dáng cơ thể của cá vàng khiến tuổi thọ của chúng giảm đi.

Điều thú vị là cả hai loài cá đều đạt độ tuổi trưởng thành khi được hai hoặc ba tuổi. Tuy nhiên, tuổi thọ của chúng khác nhau. Cá Koi có tuổi thọ trung bình từ 25 đến 35 năm hoặc hơn, trong khi đó tuổi thọ trung bình của cá vàng là khoảng 5 đến 10 năm tùy thuộc vào điều kiện ao nuôi và dinh dưỡng.

Thức ăn

Về thức ăn, cá Koi và cá vàng rất giống nhau, chúng đều là loài ăn tạp, không có dạ dày truyền thống, tức là thức ăn đi vào miệng rồi đi thẳng đến ruột.

Tuy nhiên, do sự đa dạng về hình dáng và kích cỡ của cá Koi, thức ăn cho chúng được điều chỉnh sao cho phù hợp với từng loại kích cỡ – từ thức ăn viên đến thức ăn dạng que. Ngoài ra, cá Koi là loài phàm ăn, chúng có thể ăn các loài cá nhỏ khác trong ao.

So với cá Koi, cá vàng có miệng và răng hầu họng nhỏ để nghiền thức ăn thành những mảnh nhỏ hơn. Giống như cá Koi, chúng cũng ăn tạp và thích thức ăn dạng mảnh và dạng viên nhỏ.

Cuộc sống trong bể nuôi

Một trong những câu hỏi thường gặp nhất về Koi và cá vàng là cuộc sống trong bể cá của chúng.

Tôi đã nói về điều này trước đây; cá Koi không phát triển tốt trong các bể cá. Chúng được sinh ra để phát triển trong các ao vườn có ít nhất 200 gallon nước mỗi con, dung tích 1000 gallon và ao sâu ít nhất 61cm.

Vì vậy, cá Koi cần một hồ cá thích hợp với mực nước và chất lượng nước tối ưu. Để cá Koi khỏe mạnh và vui vẻ, chúng nên được nuôi trong ao có mức oxy, chế độ ăn uống và chất lượng nước tổt.

Mặt khác, cá vàng vui vẻ và khỏe mạnh trong cá bể cá, đặc biệt là những giống fancy, chậm chạp và kém năng lực hơn cá vàng thông thường. Hơn nữa, nếu bạn quyết định nuôi cá vàng trong bể cá trong nhà, bạn nên cung cấp đủ không gian để chúng tự do di chuyển và phát triển khỏe mạnh.

Bệnh tật

Cá Koi là giống cá khỏe mạnh hơn so với cá vàng, điều này khiến chúng hoàn toàn phù hợp với thời tiết khắc nghiệt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cá Koi sẽ gặp một số điều kiện khiến chúng ngừng tăng trưởng. Một số bệnh thường gặp ở cá Koi là nhiễm khuẩn do Aeromona, bệnh đậu cá chép, bệnh phù, bệnh Costia, bệnh Columnari và giun mỏ neo.

Những bệnh này do vi khuẩn, vi rút hoặc một số loại ký sinh trùng gây ra. Cách điều trị tốt nhất là cách ly cá Koi. Tuy nhiên, vấn đề là cá Koi là một giống cá lớn và mạnh mẽ. Việc bắt đơn lẻ có thể gây nên phiền toái. Bạn nên sử dụng lưới có tay cầm dài để tiếp cận cá Koi mà không gây nhiều khó khăn.

Cá vàng sẽ tốn ít công chăm sóc và dễ chăm sóc hơn, nhưng chúng nhạy cảm hơn và cần được chăm sóc chuyên biệt. Điều này đặc biệt đúng nếu bạn thích cá vàng fancy.

Một số bệnh thường gặp ở cá vàng là bệnh ich, sán, rận cá, nấm velvet, thối vây, … Điều trị bệnh cho cá vàng dễ hơn cá Koi vì khối lượng nước ở bể cá vàng ít hơn. Ngoài ra, cá vàng có kích thước nhỏ hơn và có thể vớt bằng lưới có kích thước thông thường.