Điều trị bệnh cho cá Koi – Cách loại bỏ rận cá trong ao

Argulidae (rận nước) thuộc họ rận cá, chúng thích nghi tốt với nhiều loại môi trường. Chúng sống cả ở biển và nước ngọt. Kể cả ao vườn được xây dựng và duy trì cẩn thận thì vẫn có thể bị nhiễm bệnh dù chúng ít phổ biến hơn các loài ký sinh dưới nước khác.

Trái với tên gọi, rận cá không thực sự liên quan đến rận mà thay vào đó là động vật chân đốt sống ký sinh. Chúng có quan hệ họ hàng gần với tôm và cua hơn là rận hoặc côn trùng.

Nếu bị rận cá chép bám vào, cá sẽ dễ bị tổn thương bởi một loạt các vấn đề thứ cấp như nhiễm trùng và bệnh có thể gây chết người nếu rận cá không được điều trị ngay lập tức. Vì vậy điều quan trọng là bạn phải nhận thức được rận là gì, các triệu chứng có thể xảy ra, và làm thế nào để điều trị nhiễm trùng tốt nhất!

Rận cá là gì? Chúng có nguy hiểm không?

Rận cá, còn được gọi là rận cá chép hoặc rận cá Koi, là loài giáp xác ký sinh được cho là có mặt từ thời tiền sử dựa trên hình thái của chúng. Tuy nhiên, do kích thước nhỏ và không có xương hoặc các cấu trúc cứng cáp khác, chúng không có hóa thạch nên các nhà khoa học chỉ có thể suy đoán về hồ sơ tiến hóa chính xác của chúng. Chúng có thể sống trong cả môi trường nước ngọt và nước biển. Do vậy, chúng trở thành một vấn đề tiềm ẩn đối với hầu hết mọi loại cá!

Với hơn 170 loài đã được công nhận, rận cá được tìm thấy trên khắp thế giới. Tất cả chúng đều rất phù hợp với nhiều hốc sinh thái nhỏ cũng như toàn bộ hệ sinh thái rộng lớn. Hầu hết các thành viên của họ này có kích thước từ 3 đến 35 mm, hoặc có chiều dài chỉ tương đương với chiều rộng của hai đồng xu cho đến hơn khoảng 3cm tùy thuộc vào loài, vị trí và giai đoạn sống.

Hầu hết các thành viên thuộc họ Argulidae có cơ thể rộng, hình trứng được bao phủ bởi một lớp mai, có vẻ ngoài hơi giống với các loài ve trong rừng và đồng cỏ.

Tuy nhiên, rận cá có đôi mắt đen khá rõ ràng. Các râu của chúng kết hợp với nhau tạo thành vòi có gai, nơi chứa các giác hút để bám vào cá, điển hình là bốn cặp phần phụ có gai, giống chân bắt nguồn từ vùng ngực của chúng (khu vực bao gồm lồng ngực và bụng). Với miệng mút, chúng ăn chất nhầy, máu ở cá mà chúng bám vào.

Bạn có thể xác định thời điểm xuất hiện rận cá bằng mắt thường vì ngay cả những loài nhỏ hơn cũng đủ lớn để nhìn rõ. Mặc dù nếu bạn không chắc chắn thì tất nhiên có thể sử dụng kính hiển vi hỗ trợ.

Rận cá phổ biến ở các trang trại nuôi cá thương mại nên chúng có thể xuất hiện trong ao của bạn khi bạn mua cá mới. Một số loài cũng sẽ bám vào ếch, kỳ nhông, và những loài tương tự. Chúng có thể sống trong ao của bạn khi những sinh vật này di chuyển trong các hoạt động hàng ngày.

Trong một số trường hợp, chúng có thể lây lan do bị chim vô tình ăn phải, sau đó được chuyển ra các khu vực mới qua phân. Chúng cũng có thể di chuyển theo dòng nước, đặc biệt nếu nước mới bạn thả vào ao là nước tự nhiên gần đó chứ không phải nước lọc từ vòi.

Như trường hợp của hầu hết các ký sinh trùng, rận cá có thể hấp thụ các chất ô nhiễm ở nồng độ cao hơn. Chúng cũng sống lâu hơn nhiều so với các sinh vật khác. Trên thực tế, một số nghiên cứu đã cho thấy, nhiều loài kí sinh trùng có lượng kim loại nặng gấp khoảng 2.500 lần so với cá mà chúng ăn. Do đó, rận cá và một số ký sinh trùng thủy sinh khác đang được nghiên cứu làm phương tiện phát hiện ô nhiễm kim loại sớm trong các hệ sinh thái nước ngọt.

Vòng đời của rận cá

Không giống như nhiều loài ký sinh khác, rận cá không đẻ trứng vào vật chủ. Thay vào đó, sau khi thụ tinh, cá cái đẻ trứng vào chất nền ở đáy nước hoặc trên thảm thực vật và bảo vệ chúng bằng một lớp chất nhầy, sền sệt mà nó thải ra.

Khoảng một ngày sau, trứng sẽ chuyển sang màu nâu nhạt. Trong vài ngày, hai đốm đen sẫm sẽ xuất hiện ở một đầu của mỗi quả trứng. Dù điều này phụ thuộc một phần vào loài, nhưng trứng rận cá thường nở khoảng 12 ngày sau khi đẻ. Nhiệt độ nước lý tưởng để trứng nở là trong khoảng 27-28°C. Nhiệt độ thấp hơn thì thời gian nở lâu hơn, ở 15°C trứng mất gần 60 ngày hoặc hơn để nở. Nhiệt độ ấm hơn sẽ khiến trứng nở sớm nhất là một tuần.

Sau khi nở, ấu trùng chỉ có hai hoặc ba ngày để tìm vật chủ trước khi chết vì đói. Sau khi bám trên người cá, chúng sẽ trải qua một số lần lột xác khi lớn lên và phát triển lớn hơn. Cả rận đực và rận cái đều sống ký sinh. Chúng có thể bám vào hoặc tách ra khỏi cá để giao phối vào khoảng một tháng tuổi. Rận cái sau đó sẽ tách ra khỏi cá để đẻ trứng. Sau đó, nó bám lại vào vật chủ khi chu kỳ bắt đầu lại.

Rận cá sống được bao lâu?

Con trưởng thành có thể sống lâu hơn 60 ngày và tối đa 3 ngày mà không cần vật chủ. Khi nở vào mùa thu, rận cá con có khả năng sống sót qua mùa đông trong lớp màng nhầy bảo vệ của nó. Tuy nhiên, rận cá thường không thể tồn tại lâu nếu nhiệt độ nước nằm ngoài phạm vi 20-35°C. Chúng sẽ sinh sản khá nhanh khi nhiệt độ từ 20-28°C.

Khi nào là thời điểm tốt nhất để điều trị rận cá?

Thời điểm tốt nhất để điều trị rận cá là trong giai đoạn ấu trùng vì chúng phải lột xác nhiều lần trong một khoảng thời gian ngắn và sẽ dễ bị ảnh hưởng bởi các biện pháp điều trị bằng hóa chất.

Các triệu chứng nhiễm rận ở cá Koi

Dấu hiệu rõ ràng nhất khi nhiễm rận cá là sự hiện diện của rận trên cá. Nó trông giống như những chấm nhỏ màu xanh lá cây hoặc nâu. Tuy nhiên, khi những dấu hiệu này không được phát hiện, sẽ có một loạt các dấu hiệu và triệu chứng khác cần chú ý.

Cá lờ đờ

Cá lờ đờ là do thiếu máu nếu rận cá bám đủ lâu.

Xuất huyết

Có thể tìm thấy các vết xuất huyết hoặc tụ máu trên bề mặt da do mạch máu vỡ ra xung quanh vị trí có hoặc bị rận cá bám vào.

Xanh xao

Da nhợt nhạt hoặc xỉn màu là do rận cá hút máu và chất dinh dưỡng.

Quẫy

Quẫy nước thường được thể hiện khi cá không thoải mái và đang cố gắng giảm bớt sự khó chịu và đau đớn trên da.

Mất vảy và da

Hiện tượng mất vảy và da thường xảy ra khi nhiều loài rận cá tự bám vào nhau.

Rách vây

Nếu bị rận cá, bạn có thể nhận thấy vây cá bị rách và giảm kích thước do máu và chất dinh dưỡng bị mất do ký sinh trùng.

Thải chất nhầy quá mức

Phản ứng này thường xảy ra khi rận cá bắt đầu ký sinh. Nó đang cố gắng tự vệ. Tuy nhiên, nhiều loài rận cá chỉ đơn giản là ăn chất nhầy này.

Cọ xát

Cá bị ảnh hưởng có thể cọ xát vào đá, thực vật và bờ ao để cố gắng loại bỏ rận cá khỏi da.

Nhiễm trùng thứ cấp

Cá bị nhiễm bệnh càng lâu thì càng có nhiều khả năng bị nhiễm các bệnh nhiễm trùng thứ cấp như herpesvirus cá Koi, tuyến trùng ấu trùng, ich và nấm. Nếu bạn nhận thấy những triệu chứng này, rất có thể là rận cá đã tồn tại một thời gian.

Phương pháp điều trị tốt nhất cho cá Koi

Lựa chọn 1: Diflubenzuron (Dimilin-X)

Chúng tôi thường nói hóa chất là biện pháp cuối cùng, nhưng trong trường hợp bị rận cá, nó là cách duy nhất loại bỏ hoàn toàn rận cá trong ao. Diflubenzuron có hiệu quả trên cả con non và con trưởng thành, làm gián đoạn quá trình lột xác và làm hỏng bộ xương ngoài bảo vệ. Phương pháp điều trị này cũng có hiệu quả trong việc tiêu diệt trứng. Nhưng bạn vẫn có thể lặp lại nhiều lần để diệt trừ hoàn toàn.

Lựa chọn 2: Cyromazine (MICROBE-LIFT / Lice & Anchor Worm)

Cyromazine cũng khá hiệu quả vì rận cá khá nhạy cảm với hợp chất này. Đây là lựa chọn thứ hai nếu diflubenziron không hiệu quả. Cả trứng và ấu trùng mới đều có thể bị cyromazine tiêu diệt. Tuy nhiên, chúng có thể tăng dung nạp, vì vậy bạn sẽcần phải chuyển đổi giữa các phương pháp điều trị nếu rận bùng phát thường xuyên.

Lựa chọn 3: Kali Permanganat

Kali pemanganat có hiệu quả trong việc tiêu diệt ấu trùng và con trưởng thành nhưng không ảnh hưởng đến trứng. Vì vậy chúng tôi không khuyên bạn nên lựa chọn cách này trừ khi bạn không thể thực hiện các phương pháp điều trị được liệt kê ở đây.

Để diệt sạch trứng, bạn nên thay một phần hoặc toàn bộ nước (sau khi đưa tất cả cá và thực vật sang ao hoặc bể thay thế an toàn, sau đó xử lí cá trưởng thành hoặc ấu trùng rận), khử trùng chất nền ( nếu có thể và tất nhiên là không thể thực hiện trong ao đất). Phơi ao trong vài ngày để trứng mất nước và không còn sống được nữa. Nếu ao cá có lớp lót, bạn cũng nên khử trùng kỹ lưỡng trong thời gian này.

Lựa chọn thay thế tự nhiên

Trong một số trường hợp, các liệu pháp phytotherapy tự nhiên đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc điều trị rận cá. Đồng thời giảm thiểu các tác động có hại có thể xảy ra đối với sức khỏe cá và hệ sinh thái. Phytotherapy về cơ bản là sử dụng các chiết xuất thực vật cô đặc để diệt trừ mầm bệnh, vi khuẩn, ký sinh trùng và các phiền não khác. Rận cá là loài ngoại sinh nên dễ bị tổn thương khi điều trị bằng phytotherapy.

Cách ngăn rận cá quay lại

Đầu tiên và quan trọng nhất là cải thiện chất lượng nước. Đây có lẽ là điều tốt nhất mà bạn có thể làm để ngăn ngừa rận cá hình thành trong ao. Thực hiện thay nước thường xuyên, lọc nước tốt (so với nhiều loại ký sinh trùng, rận cá dường như thích nước ô nhiễm), sục khí đúng cách để mức oxy hòa tan tối thiểu đạt 8 phần triệu, kiểm tra độ pH, nhiệt độ và tất cả các thông số nước hàng ngày.

Bất cứ khi nào bạn kiếm được một con cá mới, hãy kiểm dịch nó trước trong vài ngày để quan sát. Cá nhiễm ký sinh trùng hoặc bệnh nhiễm trùng sẽ tự biểu hiện trong quá trình cách ly. Do đó, bạn có thể xử lý chúng trước khi chúng lây lan sang toàn bộ ao.

Đảm bảo rằng bạn đang cung cấp đủ chất dinh dưỡng để hệ thống miễn dịch của cá khỏe mạnh và có khả năng chống lại ký sinh trùng hay các bệnh nhiễm trùng thứ cấp. Khi tiến hành thay nước, trước tiên bạn cần kiểm tra mẫu nước dưới kính hiển vi để xem có mầm bệnh hoặc ký sinh trùng nào hiện diện hay không.

Trên đây là toàn bộ chia sẻ của Koi Xinh về rận cá ở cá Koi. Hy vọng rằng những chia sẻ này sẽ giúp ích cho bạn trong quá trình chăm sóc cá.